مسجد نصیرالملک شیراز

مسجد نصیرالملک یکی از آثار تاریخی زیبا و باشکوه شیراز از دورۀ قاجاریه، شاید برای خیلی‌ها کمتر شناخته شده باشد. وسعت این بنا در مقایسه با مساجد دیگر، از جمله مسجد وکیل یا مسجد جامع نو شیراز، چندان زیاد نیست، اما از لحاظ معماری، به قدری زیبا و با ظرافت ساخته شده است که می‌توان آن را جزء شاهکارهای معماری و کاشی‌کاری دورۀ قاجار دانست.

کاشی‌کاری و سرستون‌های سنگی بسیار خیره‌کنندۀ این مسجد در حقیقت اقتباسی از مسجد وکیل است. میرزا محمدنصیر فرصت شیرازی در «آثارالعجم» (جلد ۲، بمبئی، ۱۳۱۴ق، ص ۷۳۱) دربارۀ این مسجد چنین نوشته است: «مسجد حاجی نصیرالملک در محلۀ اسحق بیگ، مسجدی است رفیع‌البنیان و موثق‌الارکان، بنایش نیکو، فضایش دلجو و شبستان رفیع و دو گلدستۀ منیع دارد. دریاچۀ وسطش چون چشمۀ تسنیم و حوض کوثر است و حجرات فوقانی‌اش عرفات جنان را همسر.»

تاریخچه مسجد نصیرالملک

مسجد نصیرالملک به لحاظ جغرافیایی در محلۀ «گود عربان» (که در قدیم به محلۀ اسحق بیگ نیز معروف بوده است) واقع در خیابان لطفعلی‌خان زند و در کوچۀ نصیرالملک و با زیربنای ۲۷۳۰ متر مربع قرار دارد.

مسجد دارای سردر و ورودی زیبا و هشتی و یک صحن بزرگ و دو شبستان تابستانی و زمستانی و دارای دو ایوان (شاه‌نشین) در شمال و جنوب حیاط است و در مجموعه بناهای شهری در محله‌ای که قبلا متعلق به خانوادۀ قوام بوده ایجاد شده است. خانۀ مرحوم نصیرالملک، حمام نصیرالملک، امامزاده زنجیری در بخش غربی مسجد، حسینیه و مدرسۀ قوام، مسجد قوام، مدرسۀ هاشمیه (جد خانوادۀ قوام) خانۀ قوام، خانۀ زینت‌الملک و یک مجموعه از آثار تاریخی بی‌نظیر از دورۀ قاجاریه قرار گرفته است.

مرحوم حسنعلی نصیرالملک، از اعیان و اشراف شیراز، فرزند میرزا علی‌اکبر قوام‌الملک، حاکم وقت فارس، بنای مسجد را در تاریخ ۱۲۹۳ق آغاز و در تاریخ ۱۳۰۵ق به پایان رساند. استادکاران این بنا، استاد محمدحسن معمار و استاد محمدرضا کاشی‌پز و استاد محمدحسینی نقاش شیرازی بودند.

این بنا، که از شاهکارهای معماری تاریخی ایران است، در سال ۱۳۴۴ش، تحت شماره ۳۹۶ در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است. استاد حسن معمار، که از معماران بنام آن روزگار بود، قبل از مسجد نصیرالملک نیز بنای معروف باغ ارم را ساخته بود. مصالح به‌کاررفته در بنای مسجد عمدتا آجر و گچ بوده و در پی ساختمان نیز سنگ و در نماهای داخلی و خارجی ترکیباتی از سنگ، آجر و کاشی است. در قسمت‌های مختلفی از دیواره‌ها و چارکه‌کشی‌ها نیز قطعاتی از چوب به‌کار رفته و همین چوب‌ها هنگام زلزله، تنش‌های ساختمان را مهار و از شکافتن و شکستن دیوارها جلوگیری ‌کرده است.

چرا مسجد نصیرالملک؟

• مسجد نصیرالملک یکی از دیدنی ترین و متفاوت ترین مساجد ایران است.
• این مسجد به سبب وجود شیشه های رنگی شهرت زیادی دارد.
• کاشی کاری های این مسجد در نوع خود بی نظیر هستند.
• استفاده از رنگ صورتی در کاشی کاری های این مسجد باعث شده تا جلوه آن دیدنی تر شود و لقب مسجد صورتی را نیز به آن بدهند.

معماری مسجد نصیرالملک

در قسمت ورودی مسجد چیزی که برای بازدیدکنندگان جلب توجه می‌کند، طاق‌نمایی بسیار بزرگ است که کاشی‌های هفت رنگ، نمایی زیبا به آن بخشیده‌اند. هفت رنگ مربوط به قرن‌ها قبل است که شامل رنگ‌های سیاه، سفید، زرد، صورتی، سبز، فیروزه‌ای و آبی لاجوردی است.

کاشی‌های مسجد نصیر الملک دارای بیشترین نقش از گل و مرغ است که تخصص نگارگران شیرازی در این طرح بود.

طاق‌نمای مسجد با مقرنس‌کاری بسیار زیبا یکی دیگر از چیزی‌های است که قدمت تاریخچه مسجد نصیرالملک را نشان می‌دهد.

این مسجد دارای دو درب ورودی چوبی است که در بالای یکی از آنها شعری از شاعری به نام شوریده شیرازی بر روی سنگ مرمر نوشته شده است. گفته می‌شود که شویده شیرازی این شعر را به مناسب سال اتمام مسجد نصیرالملک سروده است.

این مسجد دارای دو شبستان است که به آنها شبستان غربی و شبستان شرقی می‌گویند. شبستان غربی دارای نمای آجری است و نمایی بسیار زیباتر از شبستان شرقی دارد. طاق این شبستان بر روی ستون‌های سنگی قرار دارد که طرح مارپیچ به آنها جلوه ویژه‌ای داده است. همچنین ستون‌های شبستان غربی در دو ردیف شش‏‌تایی قرار دارند. در واقع تعداد این ستون‌ها به نیت ۱۲ امام در نظر گرفته شده است.

بهترین زمان بازدید

بهترین زمان برای دیدن بازی رنگ و نور در این مسجد قبل از ساعت ۹:۰۰ است. بسیاری از گردشگران ساعت ۸:۰۰ تا ۱۰:۰۰ را فرصت خوبی برای بازدید از مسجد نصیرالملک می دانند؛ با وجود اینکه شلوغی مسجد ممکن است آزاردهنده باشد؛ اما به دیدن رنگ های زیبای آن می ارزد.

بهترین زمان عکاسی

اگر به دنبال شکار یک عکس تماشایی از شبستان غربی مسجد نصیرالملک هستید، از نیمه فصل پاییز تا نیمه زمستان به شیراز بروید چرا که تابش مایل خورشید در این روزها بهترین شرایط نوری را برای عکاسی ایجاد می کند. البته برای ثبت یک شاهکار باید سحرخیز باشید و ساعت ۷:۰۰ تا ۹:۰۰ در شبستان حاضر شوید؛ چرا که بیشترین حجم نوری در این زمان است.

اگر هدف‌تان ثبت یک تصویر حیرت انگیز از طاق مروارید است به هنگام بعد از ظهر به مسجد بروید چرا که نور به سمت طاق مروارید می تابد و آن را زیباتر از همیشه جلوه می دهد.

ساعات بازدید مسجد نصیرالملک شیراز

شش ماه اول سال مسجد در تمامی روزهای هفته از ساعت 8 الی 19 پذیرای گردشگران عزیز می باشد.

شش ماه دوم سال مسجد در تمامی روزهای هفته از ساعت 8 الی 17 پذیرای گردشگران عزیز می باشد.

ساعت کاری مسجد نصیرالملک در ایام ماه مبارک رمضان بازدید صبح 8 الی 13 ، ظهر محفل انس با قرآن کریم 13 الی 15 (فقط برای شرکت در مراسم) و بازدید عصر 15 الی 19 می باشد.